नेपालमा जनयुद्ध २०५२ सालको फागुन १ गते सुरू भएको हो। यस युद्धको कारण सामाजिक, राजनीतिक र आर्थिक असमानताका कारण उत्पन्न भएको जनअसन्तुष्टिको परिणाम थियो। नेपालमा लामो समयदेखि शोषण, असमानता र भेदभावको सिकार भएका नेपाली जनताको आक्रोशले जनयुद्धको रूप लिन सुरु गरेको थियो।
जनयुद्धका कारणहरू:
सामन्ती शासन र शोषण: नेपालमा सामन्ती व्यवस्था चलिरहेको थियो, जसमा एक पक्षको प्रभुत्व र शोषण थियो। नेपालका बहुसंख्यक जनताले भूमि, श्रोत र अवसरको असमान वितरणको अनुभव गर्दै आएका थिए। अधिकांश जनताले आफ्नो जीवनमा सुधारको कुनै आशा देखेका थिएनन्।
जातीय र लैङ्गिक भेदभाव: नेपालमा जातीय र लैङ्गिक भेदभाव गहिरो रूपमा व्याप्त थियो। महिलाहरू, दलितहरू र अन्य निम्न वर्गका मानिसहरूलाई हरेक क्षेत्रमा अधिकार र अवसरको कमी थियो। यी वर्गका जनताले आफ्नो अधिकारको लागि संघर्ष गर्नुपर्ने अवस्था थियो।
राजनीतिक अस्थिरता र भ्रष्टाचार: नेपालमा राजा र राजतन्त्रको शासनको कारण राजनीतिक अस्थिरता थियो। देशमा सरकारका कामकारबाही र संसदीय प्रक्रियामा भ्रष्टाचार र असमानताले जनताको विश्वासलाई कमजोर बनाएको थियो। जनताको आवाज थाहा नपाउने, स्वतन्त्रता र अधिकारको हकमाथि आक्रमण गर्ने अवस्था थियो।
जनताका अधिकार र समानताका लागि लडाइँ: माओवादी समूहले नेपालका जनताको अधिकार र समानताका लागि संघर्ष गर्नुपर्ने आवश्यकता महसुस गर्यो। यस संघर्षको उद्देश्य गरीब र शोषित वर्गको आवाज उठाउनु, सामन्ती व्यवस्था र असमानताको अन्त्य गर्नु थियो।
जनयुद्धको उद्देश्य:
समानता र सामाजिक न्याय: जनयुद्धको प्रमुख उद्देश्य नेपालमा सबै जाति, धर्म, लिङ्ग र वर्गका मानिसहरूलाई समान अधिकार र अवसर दिनु थियो।
संविधान र लोकतन्त्रको स्थापना: नेपालमा लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्था स्थापनाका लागि जनयुद्धको शुरुवात भएको हो। माओवादीहरूले असमानता र शोषणको अन्त्य गर्दै, लोकतान्त्रिक, संघीय र समान अधिकार सम्पन्न समाजको माग गरेका थिए।
सामन्ती व्यवस्थाको अन्त्य: जनयुद्धको एक प्रमुख उद्देश्य सामन्ती संरचनाको अन्त्य गर्दै शोषण मुक्त समाज निर्माण गर्नु थियो।
जनयुद्धको प्रभाव र परिणाम:
जनयुद्धले नेपाली समाजलाई गहिरो रूपले प्रभावित गर्यो। यसले नेपालमा शाही शासनको अन्त्य र जनतान्त्रिक शासनको सुरुआत गर्यो। २०६२/६३ मा जनआन्दोलन २ द्वारा माओवादीहरूको संघर्षलाई गणतन्त्रमा परिणत गरियो ।
जनयुद्धका शहीदहरूको बलिदान र संघर्षले आजको नेपालमा समानता, जनतान्त्रिक अधिकार र स्वतन्त्रताको मार्ग प्रशस्त गरेको छ। यद्यपि युद्धको दौरान धेरै ज्यान गुमाएका थिए र यसले नेपालमा ठूलो पीडा र कष्ट ल्याएको थियो, तर यसले समाजमा एक नयाँ चेतना र परिवर्तनको सूत्रपात गरेको छ।
निष्कर्ष:
नेपालमा जनयुद्धको शुरुवात केवल एक राजनीतिक संघर्ष थिएन, यो शोषण र असमानता विरुद्धको संघर्ष थियो। यस युद्धले एक नयाँ नेपालका लागि जनताको आशा र संघर्षलाई केन्द्रित गर्यो, जसले आजको लोकतान्त्रिक नेपाल निर्माणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्यो।
रसाइली अखिल (क्रान्तिकारी) का केन्द्रिय सदस्य हुनुहुन्छ ।
